Veiligheidsregio’s zijn verantwoordelijk voor de brandweerzorg in hun inliggende gemeenten en hebben de formele taak om branden te voorkomen, te beperken en te bestrijden. Op landelijk niveau worden antwoorden gezocht op vragen als ‘Hoe houden we de brandweerzorg toekomstbestendig, wat is er nodig om de uitvoering kwalitatief goed op peil te houden, hoe gaan we om met vrijwilligheid en hoe houden we het werk interessant?’ In Nederland hebben we 23.000 brandweerprofessionals die vanuit de 950 brandweerposten hun werk doen.
Natuurbrandbeheersing
Een actueel brandweerthema waar bestuurders zich in het Veiligheidsberaad op landelijk niveau voor inzetten, is natuurbrandbeheersing. Natuurbranden zijn door klimaatverandering immers een reëel risico en vormen een steeds grotere bedreiging voor Nederland in de nabije toekomst. We krijgen vaker te maken met omstandigheden waarin onbeheersbare natuurbranden kunnen voorkomen, met mogelijk grote maatschappelijke ontwrichting tot gevolg.
Dit vraagt om doorontwikkelingen op allerlei gebieden. Het Veiligheidsberaad heeft daarom met de ministers van Justitie en Veiligheid en Natuur en Stikstof gesproken over de urgente problematiek rondom natuurbranden. Centraal staat de boodschap dat repressie ‘slechts’ het sluitstuk is, zeker nu de kans op onbeheersbare natuurbranden steeds groter wordt en de brandweer tegen de grenzen van haar capaciteit loopt. Dit heeft geleid tot de afspraak dat in gezamenlijkheid bestuurlijke afspraken worden uitgewerkt waarbij de komende jaren niet alleen wordt ingezet op verbeterde repressie, maar ook op preventieve maatregelen en integrale samenwerking tussen alle ketenpartners.
Het Veiligheidsberaad heeft bovendien natuurbranden als prioritair thema opgenomen in het position paper, bedoeld voor het nieuwe kabinet in 2024. Hierin heeft het Veiligheidsberaad een oproep gedaan voor specifiek een coördinerend ministerie voor een integrale aansturing, een multidisciplinair expertisecentrum, juridische verankering van beleid en investeringen in bovenregionale/landelijke voorzieningen om natuurbrandbestrijding te versterken.
Toekomstbestendig brandweerstelsel
Een ander actueel thema betreft het toekomstbestendig houden/maken van het huidige brandweerstelsel. Het huidige brandweerstelsel is gebaseerd op een combinatie van vrijwilligers en beroepsbrandweermensen. Hierbij hebben alle brandweermensen dezelfde taken en opleidingsvereisten. Er bestaat echter een reëel risico dat elementen in de rechtspositie van de brandweervrijwilligers in strijd zijn met de normen uit Europese en internationale regelgeving en jurisprudentie van het Europese hof van Justitie. Daarom is door het Veiligheidsberaad en de Minister van Justitie en Veiligheid opdracht gegeven om te onderzoeken welke wijzigingen er nodig zijn in het huidige brandweerstel om onwettigheid te voorkomen.
Een voorstel hiertoe heeft geleid tot een implementatieplan, waarbij de grootste wijziging is dat alle vrijwillige brandweermensen een parttime aanstelling krijgen. Voordat tot implementatie kan worden overgegaan, dient echter aan een aantal randvoorwaarden te zijn voldaan. De twee belangrijkste randvoorwaarden zijn ten eerste de aanpassing van de arbeidstijdenwetgeving, zodat er voor de parttime brandweermensen (voorheen vrijwilligers) een uitzondering op de wettelijke rusttijden mogelijk is en zij naast hun reguliere werk zoveel mogelijk inzetbaar zijn voor de brandweer. Ten tweede moeten er financiële middelen beschikbaar komen om de implementatie mogelijk te maken. Het Veiligheidsberaad en de Minister van Justitie en Veiligheid hebben vervolgens een gezamenlijk procesvoorstel besproken waarin staat beschreven welke stappen er moeten worden gezet om aan de randvoorwaarden voor het implementatieplan te voldoen.
Landelijke samenwerking
Daarnaast worden er tussen het Ministerie van Justitie en Veiligheid en het Veiligheidsberaad afspraken gemaakt over bovenregionale en landelijke brandweersamenwerking, zoals vastgestelde opkomsttijden. Het Veiligheidsberaad juicht dat toe, omdat dit de veiligheid van Nederland ten goede komt. Wel moet deze samenwerking zijn ingebed in een stevige lokale en regionale basiszorg, zoals de brandweer die nu naar tevredenheid levert.
Mentale en fysieke gezondheid personeel veiligheidsregio’s
Tenslotte is het thema Beleving van brandweerpersoneel en mentale en fysieke gezondheid belangrijk en actueel. Het Veiligheidsberaad is zich zeer bewust van de risico’s die medewerkers van de veiligheidsregio’s lopen doordat ze tijdens hun werk te maken krijgen met ingrijpende gebeurtenissen. Dat een aantal van hen vanwege de werkzaamheden mentale klachten ontwikkelt, gaat de 25 voorzitters van de veiligheidsregio’s aan het hart en vraagt om extra aandacht.
Het Veiligheidsberaad onderschrijft dan ook de behoefte aan een landelijke aanpak als het gaat om uitval door een Posttraumatische Stressstoornis (PTSS). De komende tijd zal die aanpak worden gestroomlijnd, waarbij PTSS in alle redelijkheid kan worden gekwalificeerd als een beroepsziekte. Bovendien wordt er gewerkt aan een toolbox ‘Psychosociale Ondersteuning’, op basis van de herziene ‘Richtlijn Hoog risicoberoepen’. Deze toolbox geeft richtlijnen en handvatten voor de veiligheidsregio’s om werknemers goed op te kunnen vangen en klachten en uitval te voorkomen. Daarbij is ook aandacht voor klachten die zich later openbaren, of klachten die ontstaan door een stapeling van stress en/ of langdurige belasting.
Bestuurlijk portefeuillehouder
Jack Mikkers
voorzitter veiligheidsregio Brabant-Noord
