Hoe maken we een vuist bij het voorkomen en bestrijden van digitale ontwrichting?

 

Het thema ‘Kansen en bedreigingen van de informatiegestuurde maatschappij’ is onderdeel van de strategische agenda van het Veiligheidsberaad. In dat kader heeft het Veiligheidsberaad op 14 december gesproken over de rol van de veiligheidsregio’s bij digitale ontwrichting. Portefeuillehouder Franc Weerwind vertelt wat dit betekent voor de veiligheid in Nederland.

De digitale ontwikkeling biedt de maatschappij veel kansen. Door de toenemende digitale vervlechting wordt de samenleving ook steeds afhankelijker van allerlei digitale systemen. Uitval maakt dat de samenleving steeds gevoeliger wordt voor digitale ontwrichting. Verstoringen in de digitale omgeving kunnen ook gevolgen hebben in de fysieke omgeving en leiden tot openbare orde en veiligheidsproblemen. Dat besef groeit gelukkig in de maatschappij en ook bij bestuurders. Het Veiligheidsberaad heeft dit onderwerp inmiddels toegevoegd aan zijn strategische agenda en werkt hierin nauw samen met zijn lokale en regionale partners.

 

 

Samenwerking tussen overheden kan beter

Franc Weerwind is voor het Veiligheidsberaad portefeuillehouder Informatievoorziening. Hij is overtuigd van de noodzaak om digitale ontwrichting te voorkomen en de gevolgen zo goed mogelijk te bestrijden. “‘Cyber’ heeft al langer mijn belangstelling. Digitale ontwrichting raakt ons allen en beperkt zich niet tot welke grens dan ook. Iedereen is inmiddels doordrongen van de urgentie van dit onderwerp, maar de samenwerking tussen de verschillende lokale, regionale en landelijke overheden op het gebied van digitale veiligheid kan nog beter. Ik breng daarin graag mensen en organisaties bij elkaar. En dat gaat beter door zelf ook een positie in te nemen op dit onderwerp binnen bestuurlijke overleggen. Vanuit de Vereniging Nederlandse Gemeenten en het Veiligheidsberaad, maar ook binnen regionale gremia zoals de stadsregio Amsterdam en in G4-verband, houd ik mij bezig met de digitale weerbaarheid van onze samenleving en van de overheid.”

 

Aandacht voor digitale weerbaarheid van bedrijven en eigen organisaties

Het Veiligheidsberaad wil tot een gezamenlijk beeld komen van digitale veiligheid en onderzoeken welke rol de veiligheidsregio’s daarbij willen spelen. “Als lokale en regionale bestuurders stellen we bijvoorbeeld eisen aan bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken. Daar gelden tal van maatregelen voor. Maar we hebben als bestuurders nog onvoldoende aandacht voor de digitale weerbaarheid van bedrijven, terwijl een defecte veiligheidsklep dezelfde gevolgen kan hebben als falende software of een hack. Een digitale risicokaart zou daarbij kunnen helpen. Ook moeten we kritisch kijken naar onze eigen organisatie. Zijn wij voorbereid op een digitale aanval op onze brandweervoertuigen of het hacken van de meldkamer? Weten we wat we moeten doen om, samen met onze crisispartners, de gevolgen van een cyberaanval te bestrijden? Interessante vragen, die op alle bestuurslagen om aandacht vragen.“

 

Onszelf voorbereiden op digitale ontwrichting in de samenleving

“Er gebeurt al veel binnen de veiligheidsregio’s. In maart 2016 zijn de 25 veiligheidsregio’s een structurele verbintenis aan gegaan, met als doel een overeengekomen niveau van informatieveiligheid te organiseren binnen de eigen regio. De volgende stap die we nu gaan maken is onszelf beter voorbereiden op digitale ontwrichting in de samenleving. Veiligheidsregio’s hebben een rol in het voorkómen van digitale ontwrichting en in de bestrijding van de gevolgen ervan, cybergevolgbestrijding noemen we dat.”

 

Regionale crisissystemen toevoegen aan vitale infrastructuur

Het Veiligheidsberaad heeft de portefeuillehouder gevraagd een bestuurlijk programma voor digitale veiligheid op te zetten. Franc Weerwind legt uit wat hij voor ogen heeft. “Ik wil de verantwoordelijkheden onderzoeken, maar ook de bevoegdheden van burgemeesters, zowel lokaal als regionaal. Wat kunnen wij doen om digitale ontwrichting te voorkomen of tenminste de gevolgen ervan op voorhand te beperken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het instrument van vergunningverlening. Een ander punt is dat bepaalde processen zo essentieel zijn voor de Nederlandse samenleving dat uitval of verstoring tot ernstige maatschappelijke ontwrichting leidt en een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid. Deze processen vormen de Nederlandse vitale infrastructuur. Ik vind dat de veiligheidsregio’s en ook de crisissystemen die de regio’s gebruiken door de Rijksoverheid moeten worden toegevoegd aan deze vitale infrastructuur.”

 

Bestuurlijke bewustwording

“Het is op de eerste plaats van belang dat er bestuurlijke bewustwording ontstaat over het toenemende risico en de ontwrichtende effecten van digitale verstoringen. Vandaaruit kunnen we samen met partners zoals de Vereniging Nederlandse Gemeenten, Regioburgemeesters, ministeries en het Nationaal Cyber Security Centrum onze eigen organisaties en de samenleving digitaal weerbaarder maken. Bestuurders kunnen daarbij overigens veel leren van de private sector. Ik zie veel belang in publiek-private samenwerking op dit punt.”

 

Advies aan burgemeesters: verdiep je in digitale veiligheid

De burgemeester heeft veel verschillende rollen ten aanzien van digitale veiligheid. Franc Weerwind adviseert zijn collega-burgemeesters zich te verdiepen in het onderwerp ‘cyber’. “Als er een verstoring is van de openbare orde en veiligheid, dan wordt er altijd als eerste naar de burgemeester gekeken. Daarbij maakt het niet uit of die verstoring een fysieke of digitale oorzaak heeft. Het effect is hetzelfde. Neem de wereldwijde aanval met de gijzelsoftware ‘NotPetya’ vorig jaar, die bedrijven in de Rotterdamse haven trof. De gevolgen waren immens. Er gingen weken overheen voordat het transport weer op gang was. Ik wil mijn collega’s dan ook aanmoedigen: verdiep je in dit onderwerp. Onze samenleving is onlosmakelijk verbonden met de digitale wereld. We moeten daar als bestuurders kennis van hebben, daar kunnen we niet meer omheen.”

Dit is een interview uit Magazine Veiligheidsberaad, editie december 2018.

Recommended Posts