Een crisis bestrijd je niet alleen. Een goede samenwerking tussen alle betrokken partijen is cruciaal voor een succesvolle beheersing van de crisis. Voorheen lag de nadruk vooral op ‘klassieke rampen’, zoals een grote brand, een explosie of een neergestort vliegtuig. Redelijk geïsoleerde gebeurtenissen. Tegenwoordig hebben we te maken met crises die veel complexer zijn, en die worden gekenmerkt door een langduriger karakter, veelheid aan actoren en brede problematiek, waarbij ook maatschappelijke ontwrichting een factor kan zijn. Denk aan de coronacrisis, maar ook voorzienbare crises zoals langdurige droogte of een cyberaanval op vitale systemen.
Om dergelijke ‘moderne crises’ te kunnen bestrijden is samenwerking nodig tussen een diversiteit aan vitale partners. Die samenwerking begint met een goede informatievoorziening. Dat wil zeggen: heldere afspraken over de manier van samenwerken én een informatiesysteem dat deze werkwijze ondersteunt. Sinds 2010 wordt voor deze crisissamenwerking de netcentrische werkwijze gehanteerd, ondersteund door het Landelijk Crisismanagementsysteem (LCMS). Kern van deze werkwijze is dat iedere partner vanuit zijn perspectief informatie levert. Gezamenlijk vormt dit één totaalbeeld van de situatie, dat vervolgens weer met alle partners wordt gedeeld. Op deze manier kunnen alle partners voor hun eigen processen, maar ook gezamenlijk, tot afgewogen en samenhangende besluitvorming komen. In eerste instantie was het netcentrisch werken met LCMS een voorziening van de veiligheidsregio’s. Het bleek succesvol, inmiddels werken al meer dan 70 veiligheidspartners op deze manier samen in de crisisbeheersing. Reden voor het Veiligheidsberaad, bestaande uit de 25 voorzitters van de veiligheidsregio’s, om samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid en het Instituut Fysieke Veiligheid, de eigenaar van het systeem, te komen tot een verbreding van de governance. Doel van deze verbreding is dat voortaan alle structurele gebruikers tezamen de richting bepalen voor de doorontwikkeling van deze voorziening. Het moet nadrukkelijk een werkwijze en een systeem zijn van en voor het gehele netwerk van veiligheidspartners.
Franc Weerwind: “Het gaat hier om iets wezenlijks: de vraag hoe wij als crisispartners gezamenlijk onze collectieve informatievoorziening organiseren. Het is van belang dat tijdens een crisis de juiste informatie op het juiste moment voor de juiste personen beschikbaar is – we noemen dat een gedeeld situatiebeeld – zodat er afgestemde besluiten kunnen worden genomen en de crisis effectief kan worden bestreden. Dat is van wezenlijk belang voor de continuïteit van onze samenleving. We hebben hierin gezamenlijk een volgende stap te zetten, zodat we goed voorbereid blijven op een diversiteit aan crisistypen.”
Franc Weerwind is voorzitter van het bestuurlijk opdrachtgeversoverleg voor de landelijke voorziening crisisbeheersing. Daarnaast is hij portefeuillehouder Informatievoorziening van het Veiligheidsberaad. Als burgemeester van Almere is hij tevens voorzitter van veiligheidsregio Flevoland.
Bestuurlijk opdrachtgeversoverleg
Die verbreding is nu een feit: op 18 maart kwamen voor het eerst de vertegenwoordigers van waterschappen, Rijkswaterstaat (namens ministerie van Infrastructuur en Waterstaat), ministerie van Defensie, ministerie van Justitie en Veiligheid, nationale politie, energienetbeheerders (elektriciteit en gas), drinkwatersector, GHOR, gemeenten (bevolkingszorg) en Instituut Fysieke Veiligheid bijeen in het bestuurlijk opdrachtgeversoverleg voor de landelijke voorziening crisisbeheersing. Het eerste wapenfeit van dit overleg was het vaststellen van de kaders voor deze nieuwe vorm van samenwerking. Dit resulteerde in een toekomstvisie inclusief informatiearchitectuur, een financieringsmethodiek plus meerjarenbegroting en een jaarplan 2021.
Paul Gelton, directeur Veiligheidsregio’s en Crisisbeheersing van het ministerie van Justitie en Veiligheid: “De buitenwereld ontwikkelt zich in snel tempo. Nu is de COVID-19-crisis prominent, maar een volgende crisis staat bij wijze van spreken al voor de deur. Zoals een andere zoönose, extreme droogte of een grote cyberaanval. Uitdaging is om deze landelijke voorziening nu verder door te ontwikkelen en daarmee de gezamenlijke crisisbeheersing naar een hoger plan te brengen. Zodat we in de toekomst in gezamenlijkheid alle crisistypen aankunnen, ook de crises die we nu nog niet voorzien.”
Toekomstvisie en informatiearchitectuur
De vastgestelde visie beschrijft drie uitgangspunten voor de doorontwikkeling van de werkwijze. De eerste is verlenging van het proces. Naast ‘klassieke flitsrampen’ wordt de voorziening nu ook gericht op langdurige en complexe crises én op risicobeheersing. Bijvoorbeeld door meer functionaliteit te bieden op het vlak van data-analyse, die het mogelijk maakt om complexe zaken zichtbaar te maken in dashboards. De tweede is verbreding van de toepassing. Waar eerst alleen de veiligheidsregio’s waren aangesloten, nemen inmiddels ook de Rijksoverheid en crisispartners deel, in totaal op dit moment meer dan 70 organisaties. Ambitie is om alle vitale partners aan te laten sluiten. De derde tenslotte is verdieping van de informatie. Vanaf zomer 2021 vindt er een uitbreiding plaats met business intelligence, beslissingsondersteuning, simulaties, dynamische geo-data en koppeling aan diverse meldkamersystemen en operationele systemen van vitale partners. In de toekomst zullen deze mogelijkheden verder worden uitgebreid, op basis van de behoefte van de gebruikers en de voortschrijdende stand van de techniek. Uitgangspunt daarbij is dat de landelijke voorziening crisisbeheersing zélf een robuust en makkelijk te bedienen systeem blijft. Dat is ook de kracht van het LCMS, dat 24/7 beschikbaar is. Het systeem is door zijn opzet zeer stabiel.
Meer informatie
In opdracht van de gezamenlijke gebruikers gaat het Instituut Fysieke Veiligheid, als eigenaar van de voorziening, nu verder met het versterken van de netcentrische samenwerking tussen veiligheidsregio’s, vitale partners en Rijksoverheid. De focus zal daarbij liggen op de vernieuwingen en verbeteringen in het informatiesysteem. Ook zal er de nodige aandacht zijn voor het uitbreiden van het aantal deelnemende partners.
IJle Stelstra, algemeen directeur IFV: “Het IFV draagt samen met het netwerk van veiligheidspartners bij aan een brede strategie op het gebied van informatievoorziening voor de crisisbeheersing. Het IFV is als kennisinstituut een centrale schakel op het gebied van data, infrastructuur, applicaties en de bijbehorende ondersteuning zoals opleiding en oefening. Regie en verbinding zijn daarbij kernwoorden voor het IFV.”
Lees meer over de landelijke voorziening crisisbeheersing in het Kennisdossier netcentrisch werken of in het Artikel ‘Netcentrisch werken verbindt’ op het Platform voor Crisismanagement.
