“Ongekende crises zijn crises waar geen draaiboeken voor zijn en waar we niet op geoefend zijn.”
Eén van de thema’s van de Strategische Agenda Veiligheidsberaad is ‘Gezamenlijke aanpak bij ongekende crises’. Maar wat is een ongekende crisis en wat is portefeuillehouder Theo Weterings, samen met mede-portefeuillehouder Maarten Houben, van plan met dit thema? Weterings: “Wat een ongekende crisis is, weten we niet want het is onbekend. Wat we wel weten, is dat het een grootschalige crisis is, dat het heel breed kan zijn – van een epidemie tot een incident waarbij vitale infra uitvalt tot een grote hack – en met kettingeffecten. Eigenlijk hebben we het over ondenkbare crises.”
Geen draaiboeken en oefeningen voor ongekende crises
Weterings vervolgt: “Omdat het om ongekende, ondenkbare crises gaat, heb ik mij aangeboden als portefeuillehouder voor dit thema. Dat gebeurde heel spontaan in het Veiligheidsberaad van juni 2018. Dit thema ligt namelijk dicht tegen mijn eigen conclusies aan over ongekende crises: het zijn crises waar geen draaiboeken voor zijn en waar we niet op geoefend zijn.”
“Het gezamenlijk portefeuillehouderschap zit wel goed”
Naast Weterings, burgemeester van Tilburg en voorzitter veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, bood ook Maarten Houben, burgemeester van Nuenen, Gerwen en Nederwetten, zich in dezelfde vergadering namens veiligheidsregio Brabant-Zuidoost aan als portefeuillehouder. “Met die samenwerking zit het wel goed,” aldus Weterings. De twee portefeuillehouders weten elkaar goed te vinden en zijn sinds het Veiligheidsberaad van juni voortvarend aan de slag gegaan, samen met Tonny van de Vondervoort – voorzitter Raad van Directeuren Publieke Gezondheid – en Anky Griekspoor – voorzitter Landelijk Netwerk Bevolkingszorg – vanuit het Multidisciplinair Adviesorgaan.
Dilemma’s en lessen in kaart via een simulatie
“We definieerden een gedeeld beeld van ongekende crises – namelijk een zodanig samenkomen van diverse factoren en effecten (op verschillende niveaus) dat er sprake is van een langdurige ontwrichting van de maatschappij – en bespraken hoe dit thema het beste ingericht kan worden. Zo ontstond het idee van een simulatie. Een simulatie waarbij we een onverwacht scenario doorleven en de effecten in de volle breedte – van zorg en sociale veiligheid tot criminaliteit en kwetsbare groepen – en op alle verschillende niveaus van verstoring – van wijk, gemeente en regionaal tot landelijk en internationaal – beredeneren en doordenken. Zo ontdekken we welke zaken zich voordoen en krijgen we inzicht in factoren en effecten bij een langdurige ontwrichting van de maatschappij.”
De opbrengst van deze simulatie – inzicht in bestuurlijke en maatschappelijk dilemma’s zodat kennis en begrip ontstaat bij ongekende crises – wordt in het Veiligheidsberaad gedeeld en besproken. Eerst ligt het voorstel voor de simulatie voor in het Veiligheidsberaad van 14 december 2018. Na instemming krijgt het Veiligheidsberaad een projectplan voor de simulatie aangeboden.
Veerkrachtige samenleving met ruimte voor burgerhulp
“Bij dit thema gaat het ook om de maatschappelijke weerbaarheid en hoe we veerkracht kunnen ontwikkelen in de samenleving. Dat vind ik als portefeuillehouder juist interessant, om te kijken naar de burger zelf. In het verleden dacht men: de overheid doet de crisisbeheersing en biedt ondersteuning en hulpverlening – daarop zijn we ook voorbereid – maar op een ongekende crisis zijn we niet voorbereid en in de praktijk blijkt vaak dat er ook veel burgerhulp is. Mensen zijn intern gedreven en nemen initiatieven om te helpen. Dat zagen we in 2009 ook toen een vliegtuig neerstortte bij Schiphol. Niemand had voorzien dat er overlevenden waren die elkaar direct gingen helpen. Als hulpverlener kom je altijd pas later. Verschil hierbij is wel dat de vliegtuigcrash een overzichtelijke ramp was en dat ligt bij een ongekende crisis zoals bijvoorbeeld uitval van het hele digitale netwerk anders.” Weterings sluit af: “Daarom is die veerkracht zo belangrijk en ligt daar ook de voornaamste focus binnen dit thema van de Strategische Agenda Veiligheidsberaad.”
Dit is een interview uit Magazine Veiligheidsberaad, editie december 2018.
In de vergadering van 14 december 2018 stemde het Veiligheidsberaad in met het voorstel voor een simulatie voor het thema ‘Gezamenlijke aanpak bij ongekende crises’. In de volgende vergadering ligt hiervoor een projectplan inclusief begroting voor.
