Brandweerzorg is een belangrijk onderdeel van de veiligheidsregio’s. Binnen de portefeuille Brandweer zijn de volgende thema’s actueel: Onderzoek brandweerstatistiek en beleving brandweerpersoneel, opkomsttijden, landelijk kader ‘uitruk op maat’ en Denktank Taakdifferentiatie Brandweer.
De kwaliteit van de brandweer in Nederland is één van de beste ter wereld. Meer dan 23.000 brandweermensen op meer dan 950 brandweerposten zetten zich daar dagelijks voor in. Sinds de jaren ‘90 is het verschil tussen vrijwillige en beroepsbrandweermensen verdwenen. In paraatheid, werkzaamheden en vakbekwaamheid zijn zij gelijk. Maar niet in aanstelling. Volgens de Europese wet- en regelgeving mag dit niet. Dit betekent dat binnen de bestaande wet- en regelgeving er geen mogelijkheid bestaat om de huidige vrijwilliger bij de brandweer te behouden. Om vrijwilligers bij de brandweer te behouden, moet een wezenlijk onderscheid gemaakt worden tussen brandweervrijwilligers en beroepsmedewerkers.
Vrijwilligheid bij de brandweer is van groot belang. Daarom wordt in opdracht van het Veiligheidsberaad (het bestuurlijk platform van de veiligheidsregio’s) en de minister van Justitie en Veiligheid (JenV) er gewerkt aan een oplossing, zodat ook in de toekomst kan worden gewerkt met vrijwillige en beroepsaanstellingen in Nederland. Deze oplossing wordt uitgewerkt door de Denktank Taakdifferentiatie Brandweer, die op 14 juni 2019 door het Veiligheidsberaad en de minister van JenV is opgericht. Onder voorzitterschap van de portefeuillehouder Brandweer (Wouter Kolff, burgemeester van Dordrecht) onderzoekt de denkdank de mogelijkheden om een fundamenteel verschil te maken tussen brandweervrijwilligers en beroepsmedewerkers.
De denktank is met de opdracht aan de slag gegaan en is tot een denkrichting gekomen, waarbij het systeem van vrijwilligheid blijft behouden. De denkrichting bestaat uit vier bouwstenen, die (samengevat) het volgende inhouden:
> Verplichte beschikbaarheid: de beroepsmedewerker heeft een verplichte beschikbaarheid (o.b.v. het rooster of piket), terwijl de vrijwilliger nooit een verplichting heeft om een taak uit te voeren of beschikbaar te zijn.
> Aantal repressieve taken: de beroepsmedewerker voert meer repressieve brandweertaken uit, aangezien de beroepsmedewerker naast de basistaken nog ten minste drie specialistische taken uitvoert en een vrijwilliger maximaal één specialistische taak.
> Type taken: voor de beroepsmedewerker geldt dat deze naast de repressieve taken tevens koude taken en nieuwe taken in het kader van de ‘bredere maatschappelijke inzet’ uitvoert, in tegenstelling tot de vrijwilliger.
> Vakbekwaam worden en blijven: de beroepsmedewerker volgt een opleiding met een langere opleidingsduur dan de vrijwilliger en het vakbekwaam blijven vraagt voor de beroepsmedewerker meer inspanning.
Deze denkrichting is in december 2019 tijdens het overleg tussen Veiligheidsberaad en minister van JenV besproken. Destijds is besloten om te onderzoeken welke consequenties de denkrichting voor de 25 veiligheidsregio’s en de brandweeropleidingen heeft. Na een aanscherping van de denkrichting ontvingen alle veiligheidsregio’s in juli 2020 de uitwerking van de denkrichting van de Denktank Taakdifferentiatie, met het verzoek om de consequenties hiervan per regio in beeld te brengen. Iedere veiligheidsregio brengt op een eenduidige manier de consequenties van de invoering van de aangescherpte denkrichting voor de eigen veiligheidsregio in beeld. Ook worden de consequenties op regionaal niveau in beeld gebracht, zoals de praktische uitvoerbaarheid van de denkrichting en in hoeverre dit past bij de brandweercultuur in een veiligheidsregio en eventuele aandachtspunten hierbij. Doordat dit per veiligheidsregio op dezelfde wijze gebeurt, kan er een landelijk beeld worden gevormd en verschillen worden geconstateerd. Het IFV heeft de consequenties van de denkrichting voor de brandweeropleidingen inzichtelijk gemaakt. Ook heeft een uitvraag onder brandweerpersoneel plaatsgevonden over de opdracht van de denktank en de uitwerking van de denkrichting.
Al deze informatie – dat wil zeggen de regionale beelden en het landelijke beeld, de meningen van brandweerpersoneel en de gevolgen voor de opleidingen – is nodig om te komen tot zorgvuldige besluitvorming. Deze besluitvorming stond aanvankelijk gepland voor december 2020 maar vanwege Covid-19 is het onderzoek naar de consequenties vertraagd.
In februari 2021 hebben het Veiligheidsberaad en de minister van JenV de informatie besproken. Voorafgaand aan deze vergadering is in de Bestuurlijke Adviescommissie Brandweer de denkrichting besproken. Besluitvorming over dit onderwerp is uitgesteld tot er een nieuw kabinet geformeerd is.
Onderzoek brandweerstatistiek en beleving brandweerpersoneel
Periodiek wordt door het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) in opdracht van het Veiligheidsberaad onderzoek gedaan naar de feiten over de brandweerorganisaties in Nederland – de Brandweerkerndata – en naar de beleving en tevredenheid van brandweermensen, zowel beroeps als vrijwilligers – het belevingsonderzoek. Dit komt voort uit een behoefte aan eenduidige informatie over bepaalde thema’s.
Met de Brandweerkerndata worden trends en ontwikkelingen binnen de brandweer op landelijke schaal gemonitord. Dit gaat over gegevens van brandweerkazernes en -posten, personeel, opkomsttijden en arbeidsomstandigheden. De brandweerkerndata worden jaarlijks opgeleverd. Streven is om deze gegevens in de toekomst real time te kunnen presenteren.
Het belevingsonderzoek onder het repressief brandweerpersoneel geeft inzicht in de beleving en ervaring van beroeps- en vrijwillig brandweerpersoneel bij hun werk. Dit onderzoek wordt vierjaarlijks uitgevoerd en geeft inzicht in hoe de brandweer op een aantal urgente thema’s ervoor staat en hoe de beleving en ervaring is van beroeps- en vrijwillig brandweerpersoneel bij hun werk. Het Veiligheidsberaad heeft besloten op vier thema’s van dit onderzoek een bestuurlijke verdiepingsslag te maken: op vrijwilligheid, betrokkenheid personeel, opkomsttijden en brandweerstatistiek. Medio 2021 start het belevingsonderzoek zodat de resultaten in de eerste helft van 2022 kunnen worden opgeleverd.
Het Veiligheidsberaad heeft het thema vrijwilligheid opgenomen in de Strategische Agenda Veiligheidsberaad.
Opkomsttijden
Het Veiligheidsberaad heeft in 2013 uitgesproken dat er meer balans moet komen in de benadering van brandveiligheid: het gaat zowel om preventie als repressie. Het accent ligt nu nog te veel op opkomsttijden en voertuigbezetting. Op 12 juni 2015 stelde het Veiligheidsberaad het rapport ‘Brandveiligheid is coproductie’ (RemBrand) vast en sprak af om de aanbevelingen uit het rapport als projecten aan te pakken.
Een van deze projecten gaat over opkomsttijden. Het beoogde resultaat van dit project is een uniforme systematiek voor gebiedsgerichte opkomsttijden. Deze systematiek is in concept ontwikkeld en wordt in de vorm van een pilot in een aantal veiligheidsregio’s toegepast om ervaring op te doen. Het NIPV onderzoekt of de ontwikkelde systematiek het beoogde resultaat oplevert. De onderzoeksresultaten zullen samen met de bevindingen uit de pilot worden verwerkt in een definitieve handreiking uniforme systematiek voor dekkingsplannen inclusief beoordelingskader voor gebiedsgerichte opkomsttijden. Naar verwachting wordt deze handreiking in 2021 gerealiseerd en medio 2021 besproken in het Veiligheidsberaad.
Landelijk kader 'Uitruk op maat'
In november 2014 heeft het Veiligheidsberaad het landelijk kader ‘Uitruk op maat’ vastgesteld. Het Veiligheidsberaad ziet dit kader als landelijk uitgangspunt voor de veiligheidsregio’s om de juiste afweging te kunnen maken voor flexibele voertuigbezetting. Dit kader is in 2019 geëvalueerd door het NIPV. De evaluatie is in het Veiligheidsberaad van december 2020 besproken. Naar aanleiding van de evaluatie en bespreking in het Veiligheidsberaad wordt in de eerste helft van 2021 door de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio een voorstel gedaan voor aanpassing van het kader, op basis van de huidige inzichten en nieuwe ontwikkelingen zoals een uniforme systematiek bij dekkingsplannen en de visie op grootschalig brandweeroptreden.
Het evaluatierapport is na bespreking gepubliceerd op de website van het NIPV en aangeboden aan betrokken partijen en de minister van Justitie en Veiligheid. Door het ministerie is het rapport gedeeld met de Tweede Kamer.
Bestuurlijk portefeuillehouder
Jack Mikkers
voorzitter veiligheidsregio Brabant-Noord
